KL Warschau - zapomniany obóz zagłady: sierpnia 2014

Informacja o uczczeniu w Warszawie 70 rocznicy wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Warschau.

Warszawiacy uczcili pamięć ofiar obozu KL Warschau

5 sierpnia w kościele Wszystkich Świętych w Warszawie miał miejsce uroczysty koncert z okazji 70 rocznicy wyzwolenia obozu KL Warschau. Z recitalem organowym wystąpił organista Maciej Wota, który wykonał dzieła Jana Sebastiana Bacha, Cesara Francka i Eugène’a Gigout.

Organista Maciej Wota

Część muzyczna wydarzenia była poprzedzona dwoma wystąpieniami. Organizator koncertu Marcin Mierzejewski powitał kombatantów Batalionu AK „Zośka”, który 5 sierpnia 1944 roku wyzwolił obóz przy dawnej ulicy Gęsiej, oraz przedstawicieli oficjalnych instytucji, które przyjęły zaproszenie na koncert – Instytutu Pamięci Narodowej, Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Muzeum Niepodległości w Warszawie. Obecny był także przedstawiciel Ambasady Niemiec w Warszawie, p. Dieter Reinl, kierownik Działu Kultury i I Radca Ambasady.

Od lewej: p. Henryk Glinkowski, Marcin Mierzejewski, organizator koncertu i p. Dieter Reinl

z Ambasady Niemiec w Warszawie

Po powitaniu gości organizator koncertu przypomniał o tym, że liczone w dziesiątkach lub nawet setkach tysięcy istnień ofiary obozu KL Warschau nadal nie doczekały się w Warszawie swojego pomnika, a sam obóz pomimo to, że śledztwo mające wyświetlić jego historię trwa od wielu lat, nadal jest obozem zapomnianym, nieobecnym w podręcznikach historii i w ludzkiej świadomości. Następnie głos zabrał p. Henryk Glinkowski, współautor najnowszej książki na temat obozu – „Plan zagłady Warszawy. KL Warschau”, który w przejmujący sposób opowiedział o szczegółach ludobójczej działalności Niemców w KL Warschau, w szczególności jego części nazywanej Gęsiówką, którą wyzwolili w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego żołnierze Armii Krajowej. Po koncercie można było kupić przy wejściu do kościoła książkę „Plan zagłady Warszawy. Kl Warschau”, która ukazała się pod redakcją prof. Włodzimierza Bojarskiego, od lat zaangażowanego w sprawę odkrywania i przypominania historii tego jedynego obozu koncentracyjnego założonego przez Niemców w sercu stolicy okupowanego państwa.

Prof. Włodzimierz Bojarski podpisuje egzmplarz nowej książki "Plan zagłady Warszawy. KL Warschau"

Idea zorganizowania uroczystego koncertu z okazji okrągłej rocznicy wyzwolenia KL Warschau była inicjatywą społeczną i została zrealizowana bez udziału żadnej oficjalnej instytucji. Koszty związane z organizacją tego wydarzenia zostały pokryte z dobrowolnych składek prywatnych osób, w tym członków grupy „Zapomniany obóz zagłady – KL Warschau” na portalu społecznościowym Facebook.

Obóz koncentracyjny KL Warschau istniał w Warszawie w latach 1942-44 i według różnych szacunków mogło w nim zginąć od 20 do 200 tysięcy ludzi, głównie warszawiaków. W ostatnich dniach lipca 1944 r. większość pozostałych przy życiu więźniów KL Warschau została ewakuowana przez Niemców i przeniesiona do innych obozów. W obozie przy ul. Gęsiej (dzisiejsza Anielewicza) Niemcy pozostawili jedynie grupę więźniów mających pomóc przy likwidacji obozu i zacieraniu śladów popełnionych tam zbrodni. 5 sierpnia 1944 r. Batalion AK „Zośka” przeprowadził przy użyciu zdobycznego czołgu Pantera brawurowy atak na silnie ufortyfikowany obóz, zdobywając go i oswabadzając 348 Żydów, więźniów KL Warschau. Większość z nich przyłączyła się do oddziałów powstańczych.

Po wojnie Komisja Ekshumacyjna prowadząca prace na terenie dawnego więzienia wojskowego przy Gęsiej, które wchodziło w skład obozu, znalazła tam tony ludzkich prochów i spalonych kości. Zostały one bezimiennie pochowane na Cmentarzu Katolickim na Woli. Śledztwo w sprawie obozu KL Warschau zostało jednak szybko przerwane, ponieważ poniemiecka infrastruktura obozu została wykorzystana do utworzenia w tym samym miejscu więzienia i obozu pracy, używanego najpierw przez NKWD, a następnie przez UB do szykanowania i eksterminacji Polaków uznawanych za „wrogów” narzuconego Polsce systemu komunistycznego. Trafił do niego m.in. Henryk Kończykowski, ps. „Halicz”, który jako żołnierz Batalionu „Zośka” brał udział w wyzwoleniu niemieckiego obozu KL Warschau-Gęsiówka w sierpniu 1944 r. Więzienie to funkcjonowało do lat 60-tych.

Henryk Glinkowski i Marcin Mierzejewski po uroczystym koncercie

Wątek zbrodniczej działalności Niemców w obozie KL Warschau pojawił się w IV Procesie Norymberskim, jednak strona polska nie dostarczyła żadnych dokumentów w tej sprawie.

27 lipca 2001, w 57 rocznicę zakończenia zbrodniczej działalności obozu, Sejm RP wydał uchwałę w sprawie upamiętnienia ofiar KL Warschau poprzez wybudowanie pomnika. Mimo upływu 13 lat, oficjalny pomnik ofiar obozu nadal nie powstał. Istnieje jedynie wybudowane społecznie miejsce pamięci na Skwerze im. Alojzego Pawełka na Woli.

Instytut Pamięci Narodowej nadal prowadzi trwające od ponad 30 lat śledztwo w sprawie obozu KL Warschau.